نویسنده: محمد نثاری
مدیر بازرگانی شرکت تولیدی و بازگانی خلق آفاق
دکتری مدیریت تکنولوژی
اثرات تأمین مالی زنجیره تأمین
هنگامی که راه‌حل‌های SCF پیاده‌سازی می‌شوند، بر سرمایه در گردش و عملکرد مالی شرکت‌های زنجیره تأمین مرتبط و همچنین کارایی کلی زنجیره تأمین تأثیر می‌گذارند. با توجه به پیچیدگی‌های زنجیره‌های تأمین، اثرات بالقوه شامل اثر رابطه زنجیره تأمین، اثر الاکلنگی، اثر پارتو، اثر دومینو، اثر هاله و اثر موجی است. در ادامه این مطلب به تشریح این آثار می پردازیم:
1.اثر رابطه زنجیره تأمین
تأمین مالی زنجیره تأمین مستلزم آن است که شرکت‌های درگیر، داده‌های بیشتری مانند اطلاعات لجستیکی و مالی را برای تسهیل معاملات مالی به اشتراک بگذارند. در نتیجه، شرکت‌های زنجیره تأمین به دلیل این افزایش تبادل اطلاعات، با یکدیگر بیشتر آشنا می‌شوند. اکثر راه‌حل‌های تأمین مالی زنجیره تأمین متقابل هستند و برخی حتی به خطوط اعتباری بلندمدت متکی هستند که روابط بین این نهادهای زنجیره تأمین را تقویت می‌کند.
تعهد به برخی از پلتفرم‌های تأمین مالی زنجیره تأمین می‌تواند این روابط را بیشتر تقویت کند، زیرا تعداد فزاینده تراکنش‌ها، اعتماد را عمیق‌تر می‌کند. در اصل، شرکت‌هایی که به این پلتفرم‌ها ملحق می‌شوند می‌توانند با استفاده از همان پلتفرم برای معاملات آینده، هزینه‌های فرصت را کاهش دهند.
2.اثر الاکلنگی در سرمایه در گردش
اثر الاکلنگی در سرمایه در گردش، شهودی است. هر راه‌حل تأمین مالی زنجیره تأمین، سرمایه در گردش را بین سازمان‌ها توزیع مجدد می‌کند. این بدان معناست که وقتی سرمایه در گردش یک شرکت افزایش می‌یابد، سرمایه در گردش شرکت دیگر کاهش می‌یابد. در حالی که شرکت‌ها می‌توانند از راه‌حل‌های تأمین مالی زنجیره تأمین بهره‌مند شوند، شاهد نوسانات در سرمایه در گردش خود نیز خواهند بود. نکته بسیار مهم این است که اطمینان حاصل شود که همه نهادهای شرکت‌کننده تعادلی را در سرمایه در گردش خود حفظ می‌کنند تا از فشار مالی یا حتی عدم پرداخت بدهی که می‌تواند بر همه شرکت‌های مرتبط در زنجیره تأمین تأثیر بگذارد، جلوگیری شود.
3.اثر پارتو در سود
اثر پارتو در سود نشان می‌دهد که هنگام تعامل با یک راه‌حل تأمین مالی زنجیره تأمین خاص، شرکت‌های زنجیره تأمین درگیر سود می‌برند. وقتی یک راه‌حل تأمین مالی زنجیره تأمین معرفی می‌شود، این شرکت‌ها به هم وابسته می‌شوند. از لحاظ نظری، شرکت‌ها اگر از یک استراتژی تأمین مالی زنجیره تأمین سود نمی‌بردند، در آن شرکت نمی‌کردند. در این راستا، تأمین مالی زنجیره تأمین می‌تواند منافع شرکت‌های زنجیره تأمین و مؤسسات مالی را هماهنگ کند و تضمین کند که همه شرکت‌کنندگان سود می‌برند. در سناریوهای دنیای واقعی، اگر یک راهکار مالی زنجیره تأمین، اثر پارتو را ارائه ندهد، پایداری آن مورد تردید است. اساساً، هر شرکتی که در موقعیت نامساعدی قرار دارد، به دنبال جایگزین‌هایی برای افزایش سودآوری خود خواهد بود. از این رو، شرکت‌های تأثیرگذار باید هنگام همکاری با شرکای زنجیره تأمین کم‌قدرت‌تر، استراتژی‌های بلندمدت و سودمند برای هر دو طرف را در اولویت قرار دهند تا از یک زنجیره تأمین قابل اعتماد اطمینان حاصل کنند.
4.اثر دومینو در نقدینگی
اثر دومینو به پدیده‌ای اشاره دارد که در آن شکست یک شرکت می‌تواند منجر به شکست بسیاری از شرکت‌های دیگر در همان شبکه زنجیره تأمین شود. دو دلیل اصلی برای اثرات دومینو وجود دارد. مورد اول ناشی از جریان محصول زنجیره تأمین است که در آن اختلال در یک جزء کلیدی از یک شرکت زنجیره تأمین کلیدی می‌تواند بر بسیاری از شرکت‌های زنجیره تأمین مرتبط دیگر تأثیر منفی بگذارد. این امر به ویژه در صورتی صادق است که آن جزء منحصر به فرد و استراتژیک باشد. همه‌گیری کووید-۱۹ نمونه‌های بی‌شماری از اثر دومینو در زنجیره‌های تأمین را نشان داد. به عنوان مثال، بدون لیتیوم، کل صنعت خودروهای الکتریکی، به ویژه توسعه باتری، می‌تواند با چالش‌هایی روبرو شود.
مثال دیگر را می‌توان در تعطیلی گمرک و بنادر در کشورهای مختلف در دوره‌های مختلف مشاهده کرد. این اختلالات منجر به کمبود عرضه در سطح جهانی شد که تا حدودی در تورم تجربه شده بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ نقش داشت. تصمیم دولت ایالات متحده برای توقف عرضه تراشه‌های پیشرفته به چین، با هدف جلوگیری از پیشرفت فناوری چین، منجر به اختلالات بیشتر در زنجیره تأمین، نه تنها در چین، بلکه در سطح جهانی، از جمله در ایالات متحده، نیز شد. چنین اقداماتی ناگزیر بازار جهانی را به دو زیربازار رقیب اصلی تقسیم کرد و اندازه بازار شرکت‌های بزرگ تراشه در سراسر جهان را کاهش داد.
دومین علت مهم اثر دومینو از جریان‌های مالی ناشی می‌شود. با رواج بیشتر تأمین مالی زنجیره تأمین، شرکت‌ها به طور فزاینده‌ای به یکدیگر وابسته می‌شوند. تأمین مالی یک شرکت ممکن است به اعتبار شرکت دیگر وابسته باشد. به عنوان مثال، یک شرکت مرکزی ممکن است ضمانتی برای وام شرکت دیگر ارائه دهد، یا وصول مطالبات از یک شرکت در واقع توسط شرکت دیگری تسویه شود.
تحولات اخیر در اقتصادهای بزرگ نشان داده است که شرکت‌های کوچک و متوسط از حساب‌های پرداختنی یک شرکت غالب به عنوان “ارز” برای خرید از شرکت‌های بالادستی یا پایین‌دستی خود استفاده می‌کنند. این وابستگی متقابل می‌تواند زمانی که یک شرکت کلیدی یا مسلط با استرس مالی مواجه می‌شود، همانطور که در بحران مالی گروه اورگراند در سال 2021 مشاهده شد، اثر دومینو را تشدید کند.
5.اثر هاله‌ای و اثر موجی در عملکرد شرکت‌ها
اثر هاله‌ای نشان‌دهنده تأثیر مثبتی است که یک شرکت زنجیره تأمین با ثبات مالی می‌تواند بر شرکت‌های زنجیره تأمین همسایه خود داشته باشد. چنین تأثیری می‌تواند به چندین روش آشکار شود. اولاً، یک شرکت زنجیره تأمین با ثبات مالی، احتمال بیشتری دارد که سفارشات بزرگتری را از شرکای بالادستی خود دریافت کند. ثانیاً، یک شرکت قوی می‌تواند کمک‌های مالی بیشتری، مانند ضمانت‌نامه‌های بانکی، به شرکای زنجیره تأمین خود ارائه دهد. به عنوان مثال، یک شرکت مسلط مانند والمارت ممکن است با شرکای بانکی خود برای گسترش خدمات مالی به شرکای خود همکاری کند. بنابراین، تأمین مالی زنجیره تأمین می‌تواند نه تنها برای یک شرکت مسلط، بلکه برای شرکای بالادستی یا پایین‌دستی نزدیک آن نیز مفید باشد.
برعکس، از دیدگاه منفی، پریشانی مالی یک شرکت می‌تواند پیامدهایی بر شرکت‌های اطراف آن در طول زنجیره تأمین داشته باشد. وضعیت مالی به خطر افتاده آن می‌تواند هم بر قدرت خرید و هم بر توانایی تحویل محصول آن تأثیر بگذارد و منجر به یک اثر موجی شود.
